Người tôn thêm giá trị di sản văn hóa

Chị Trần Thị Xa, Chủ tịch HĐQT kiêm Giám đốc HTX Ba khía Đầm Dơi, người đã khởi nghiệp thành công và đưa sản phẩm truyền thống của quê hương Cà Mau đến thị trường trong và ngoài nước.

Cà Mau có tổng diện tích rừng ngập mặn hơn 60.000 ha với nhiều sản vật quý hiếm, trong đó có con ba khía với sản lượng khai thác hàng ngàn tấn mỗi năm, là nguồn nguyên liệu dồi dào tạo nên thương hiệu Ba khía muối Cà Mau.

Con ba khía (danh pháp khoa học là SESARMA MEDERI), là một loài thuộc họ cua có càng to, trên lưng có 3 vạch (khía) nên dân gian gọi là ba khía. Chúng có kích thước nhỏ như con cua đồng nhưng chắc thịt và nhiều gạch son màu đỏ. Ba khía chế biến được nhiều món ăn, nhưng phổ biến nhất là ba khía muối (mắm ba khía).

Con ba khía rừng ngập mặn có nhiều cách bắt khác nhau, nhưng phổ biến nhất là dùng đèn đi soi vào ban đêm.

Chị Trần Thị Xa thuộc thế hệ 8X (sinh năm 1987) cùng chồng là anh Nguyễn Văn Miên sau khi tốt nghiệp đại học năm 2013 đã về công tác ở hai xã Thanh Tùng và Tạ An Khương Đông, huyện Đầm Dơi theo đề án tri thức trẻ của Trung ương Đoàn. Từ đây, anh chị đã hình thành ý tưởng khởi nghiệp từ nghề ba khía muối truyền thống của quê hương bởi anh chị muốn mang đến cho người tiêu dùng sản phẩm ba khía chất lượng, có xuất xứ rõ ràng và đảm bảo an toàn vệ sinh thực phẩm.

Sau hơn 4 năm khởi nghiệp (bắt đầu từ năm 2018), hợp tác xã ba khía muối Đầm Dơi do chị Trần Thị Xa làm chủ tịch Hội đồng quản trị kiêm giám đốc quy tụ 10 xã viên, được đầu tư máy móc, dây chuyền hiện đại vào sản xuất nhưng vẫn giữ những công đoạn truyền thống quyết định chất lượng sản phẩm. Năm 2020 thương hiệu Ba khía muối Đầm Dơi đoạt cú đúp giải Nhất cuộc thi khởi nghiệp cấp tỉnh và khu vực đồng bằng sông Cửu Long, ngoài ra còn nhận được nhiều giải thưởng từ các hội thi như: Giới thiệu sản phẩm hội viên phụ nữ, sự kiện truyền thông phụ nữ Cà Mau chung tay xây dựng nông thôn mới.

Cũng trong năm 2020, sản phẩm Ba khía muối Đầm Dơi được công nhận là sản phẩm OCOP 3 sao cấp tỉnh - đây là sản phẩm OCOP duy nhất của mặt hàng ba khía muối trong toàn tỉnh Cà Mau.

Ba khía được rửa sạch bằng vòi cao áp để đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm trước khi đưa vào chế biến.

Muối ba khía là cả một nghệ thuật và là bí quyết của mỗi gia đình, đây là một công đoạn quan trọng nhất, tạo nên thương hiệu của nghề truyền thống và trở thành di sản văn hoá phi vật thể cấp quốc gia.

Ba khía sau khi muối khoảng 5-6 ngày thì ăn được. Trước khi ăn, người ta tách mai, bỏ phần yếm dưới bụng, xé nhỏ từng ngoe, thêm chanh, đường, tỏi, ớt giã nhuyễn, trộn đều, đảm bảo khi ăn đủ vị mặn, ngọt, chua, cay, nồng...

Hiện nay hợp tác xã Ba khía Đầm Dơi của chị Xa sản xuất trên 35 tấn ba khía các loại/năm, ngoài tiêu thụ thị trường nội địa, còn xuất bán sang Đài Loan, Malaysia, Mỹ, Hàn Quốc (theo dạng hàng xách tay), góp phần giải quyết công ăn việc làm cho nhiều lao động nữ ở địa phương. Tuy nhiên, điều chị Xa trăn trở là hiện nay nguồn nguyên liệu chỉ được đánh bắt hoàn toàn trong tự nhiên, trong khi toàn tỉnh có hơn 400 cơ sở chế biến với sản lượng cả ngàn tấn mỗi năm, thì liệu về lâu về dài có còn đủ nguồn cung?

Mỗi tháng, sản phẩm ba khía muối của HTX Ba khía Đầm Dơi xuất bán từ 3-3,5 tấn ra thị trường trong và ngoài nước. (Trong ảnh: Kiểm tra chất lượng, đóng gói bao bì sản phẩm theo tiêu chuẩn OCOP trước khi đến với người tiêu dùng).

Là một trí thức trẻ, đảng viên và là đại biểu HĐND huyện Đầm Dơi nhiệm kỳ 2020-2025, chị Xa bày tỏ tâm nguyện cùng với các ngành chức năng làm cầu nối mời các chuyên gia tham gia nghiên cứu để giúp nhân giống, tái tạo các sản vật của rừng ngập mặn nói chung, trong đó có con ba khía để vừa mang lại giá trị kinh tế, vừa giúp bảo vệ môi trường, sinh thái. Chị đã kết nối, tạo được mối quan hệ gắn bó mật thiết giữa cơ quan Đảng, Nhà nước địa phương với doanh nghiệp và Nhân dân, đồng thời là người thắp sáng, truyền lửa nghề truyền thống của địa phương, nâng cao niềm tự hào và giá trị của một di sản văn hoá cấp quốc gia. Chị xứng đáng là phụ nữ “2 giỏi” của thời đại mới và là tấm gương tiêu biểu của phong trào “Học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh”.

Ngoài mặt hàng ba khía muối truyền thống, cơ sở của chị Xa còn thử nghiệm sản phẩm mới là riêu ba khía đóng gói, đông lạnh, bước đầu được thị trường chấp nhận và ưa chuộng.

Nguyễn Thanh Dũng thực hiện